اين كه چه علل و عواملي باعث دگرگوني هاي اجتماعي است، سؤال اصلي و محوري اين نوشتار را تشكيل مي دهد و با توجه به بضاعت علمي و منابع موجود به آن پاسخ داده خواهد شد.
فرضيه اي كه در صدد بررسي آن هستيم اين است كه محتواي باطني انسان (انديشه، عقيده و ايدئولوژي) بويژه فطرت كمال جويي و تجدد خواهي انسان علت اكثر دگرگوني هاي اجتماعي است. اين فرضيه با توجه به اين اصل بررسي مي شود كه فرد و جامعه هر دو اصيل اند. و به تعبيري ديگر اين "انسان" است كه اصالت دارد، به عنوان يك موجود با شعور، آگاه، دين خواه و عقل گرا با فطرتي كه طالب كمال و تعالي است.

علل و عوامل دگرگوني اجتماعي

1. خون و نژاد

طبق اين نظريه، عامل اساسي پيش برنده تاريخ، نژادها هستند; زيرابعضي نژادها و خون ها استعداد فرهنگ آفريني و تمدن گستري دارند و برخي ديگر خير. بعضي مي توانند علم و صنعت و اخلاق توليد كنند و گروهي صرفاً مصرف كننده اند.

الگو پذيري
 

وقتي معرفت به امام و جلوه هاي زيباي رفتاري آن بزرگوار به دست آمد سخن از پيروي و الگو گرفتن از آن مظهر کمالات به ميان مي آيد.پيامبر اکرم فرمود:«خوشابه حال آنکه قائم خاندان مرا درک کند در حالي که پيش از دوران قيام ، به او و امامان قبل از او اقتدا کرده و از دشمنان ايشان اعلام بيزاري کرده باشد آنان دوستان و همراهان من و گرامي ترين امت من نزد من هستند.(5)به راستي آن کس که در تقوا،عبادت ،ساده زيستي ،سخاوت ،صبر و همه فضائل اخلاقي دنباله رو امام و مراد خويش است چه رتبه بلندي نزد آن رهبر الهي خواهد داشت و آنگاه که به حضور مقدسش باريابد چه سربلند و سرافراز خواهد بود؟!
آيا جز اين است که منتظري که در طلب زيباترين پديده عالم است خود را به خوبي ها مي آرايد و از زشتي ها و رذائل اخلاقي دور مي کند و در مسير انتظار همواره مراقب افکار واعمال خويش است ؟وگرنه افتادن به دام بدي ها رفته رفته فاصله او و معشوق خوبان را زيادتر خواهد کرد و اين حقيقتي است که در بيان هشدار دهنده آن امام موعود آمده است :«هيچ چيز ما را از شيعيان جدا نکرده است مگر آنچه از کارهاي ايشان که به ما مي رسد. اعمالي که خوشايند نيست واز شيعيان انتظار نداريم.(6)

در مقوله معارف ديني دو رويکرد وجود دارد:
رويکرد نهادين (ظاهري):عده کثيري به دليل بي رنج و زحمت بودن آن اين رويکرد را انتخاب کرده اند(فاسقين و منافقين جزءاين گروه اند).
رويکرد يقين، اخلاص و شهادت: به دليل اينکه انسان بايد همه دارايي خود را دراين راه بگذارد اين عده بسيار اندک اند.(ياران امام زمان جزءاين گروه اند)چرا باوجود تعدادزيادي منتظر ظهور، حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف)قيام نميکند؟ زيرا آن تعدادي که به رويکرد اول توجه دارند غالب اند.در قرآن 330 بار کلمه قل آمده است که همه حاکي از هشدارهاي تکان دهنده است. يکي از اين هشدارها آيه 100 سوره مائده است (بگو پليد و پاکيزه يکسان نيست هرچند کثرت پليد تو را به شگفت آورد). يعني گاه کثرت افرادي که در مسيري، اخلاص ندارد خيلي زياد است ولي با اين کثرت نمي شود دين را حاکم کرد.اين يک حقيقت است. بايد شناخت که آيا ما جزء اين دسته هستيم يا نه؟در تفسير آيات سوره آل عمران علامه طباطبايي حکايتي را ذکر مي کند:« زماني که يهوديان در اورشليم به ضعف و متلاشي شدن دچار شدند به کتاب شان تورات پرداختند. با اين توجه ديدند در تورات اشاره شده که پيامبر آخرالزمان قراراست در محلي بين «کوه احد» و «اير» ظهور کند و حکومت صالحان را پايه ريزي خواهد کرد. بعضي از قبيله هاي اورشليم از سرزمين شان حرکت کردند و به سرزمين شامات منطقه حجاز، شهري به نام يثرب آمدند وآنجا ماندگار شدند و دائم به مردم يثرب اين وعده را مي دادند که به زودي پيامبري ظهور خواهد کرد و مشرکين را نابود خواهد کرد و آنها غالب خواهند شد و دائماً منتظر ظهور پيامبر بودند. سالياني سپري شد و در طي اين سالها آنها تغيير کردند و در منطقه فدک، خيبر،بني قريظه و بني نظير براي خودشان مال وامکانات به دست آوردند. وقتي پيامبر به مدينه هجرت کرد، خطبه اي براي مردم يثرب خواند و همه را دعوت کرد اما يک دسته از کساني که با پيامبر مخالفت کردند همين يهوديان منتظر بودند، همين کساني که به رويکرد عميق و دروني دين نرسيده بودند و دنيازدگي در وجودشان رسوخ پيدا کرده بود.»
ياران واقعي امام زمان چه کساني هستند؟ کساني همانند عمار ياسر، خباب بن ارس،حبيب بن مظاهر و... حقيقت ياران امام زمان در ايمان آنها نهفته است و در قرآن از صفات مومنين زياد ياد شده است.بايد حقيقت ايمان را شناخت.

 هم در مسجد نشسته بودند. پيامبر (ص) تکيه داده بود به ستوني و با نگاه مهربانش، گل هاي شادي را به همه هديه مي کرد.
ناگهان پيامبر آهي کشيد و گفت:« چه قدر دوست دارم برادرانم را ببينم!»
اصحاب تعجب کرده اند، انتظارش را نداشتند. يکي از بين جمعيت پرسيد:« يا رسول الله! مگر ما برادران شما نيستيم؟»
همه ديدند که حضرت محمد (ص) سرش را تکان داد و گفت:« چرا، چرا شما هم برادران من هستيد، اما من دوست دارم آن برادران و دوستاني را ببينم که من و فرزندان مرا نديده اند؛ اما به ما ايمان دارد آن ها منتظر فرزند من مهدي (عج) مي مانند. آن ها مانند نور روشن در شب تاريک هستند.»
اصحاب فهميدند که مردم زمانه ي حضرت مهدي (عج) چه قدر انسان هاي خوبي هستند و با آن که امام خود را نمي بينند او را دوست دارد. برايش دعا مي کنند. نگران سلامتي اش هستند و حتي در روز تولدش بهترين و زيباترين جشن تولد دنيا را مي گيرند.
پيامبر (ص) هنوز هم منتظران را دوست دارد و از ميان باغ هاي سرسبز بهشت به آن ها لبخند مي زند. منتظران کوچک حضرت مهدي (عج) هر سال نيمه شعبان خنده ي شور و شوق به مهرباني ترين پيامبر دنيا حضرت محمد (ص) هديه مي کنند.
محمدحسين ساماني که 9 ساله است در دبستان شهيد اکبرزاده شهر بابل درس مي خواند او هم يکي از منتظران کوچک است که در روزهاي جشن ولادت امام زمان (عج) همراه پدر و مادرش به هيئت مي رود و با دوستانش براي شادي اين روز زيبا و نوراني تلاش مي کند.

خوشا به حال شيعيان مهدي (عج)
 

اين سوال بسيار مهم و در واقع سوال همه ي شيعيان و محبين اهل بيت مي باشد . به نظر مي رسد اگر ما وظيفه ي خود را در زمان و دوران انتظار بدانيم و بدان وظايف عمل كنيم در واقع خود را براي زمان ظهور آماده كرده ايم .
«آمادگي براي ظهور مستلزم انتظاري خوب و شايسته است.»
1. شناخت: يكي از ويژگي هاي منتظر ، شناخت و معرفت به امام زمان است نه فقط يادگيري نام ها و القاب و تاريخ ولادت و غيبت ؛ بلكه معرفت داشتن به ويژگي ها و ابعاد وجودي حضرت و انديشيدن در كلمات و اوامر حضرت و تأمل در حكمت نام ها و نشانه ها و علائم ظهور و شگفتي ولادت و حيات او ، همچنين دانستن سبب و حكمت غيبت پر رمز و راز حضرت كه به يقين وقتي انسان معرفت به اين موارد پيدا كرده و اهداف و آرمان هاي او را فهميد خود را براي عملي كردن اهداف امام زمان آماده مي سازد و خشنودي او را به خشنودي خودش ترجيح مي دهد و سعي مي كند سرباز خوبي براي آن حضرت باشد.
از رسول اكرم (ص) حكايت شده:
«من مات و هو لا يعرف امامَهُ ماتَ ميتة جاهلية» ؛
«كسي كه بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است.»

سبک زندگي انسان منتظر چگونه است؟
 

هر انساني در زندگي خود هدفي را انتخاب مي کند و سعي مي کند تا تمام تلاش ها و فعاليت ها و رنج کشيدن هاي او در مسير رسيدن به آن هدف قرار گيرد.اين باعث مي شود که زندگي انسان معنا دار شود و ارزش پيدا کند.با اين وجود،آدم ها بر اساس هدفي که براي زندگي خود انتخاب کرده اند، ارزش پيدا مي کنند و از ديگران جدا مي شوند.به عبارت ديگر براي قضاوت درباره انسان ها مي توان به داوري درباره هدف هايي که آنها براي زندگي خود انتخاب کرده اند،پرداخت.
موارد متفاوت و متنوعي مي توانند به عنوان هدف زندگي انسان انتخاب شوند و به برنامه ها وطرح بندي هاي او براي زندگي جهت دهند.کسب ثروت، رسيدن به لذت، تجربه شرايط و موقعيت هاي خاص و غير معمول، موفقيت شغلي و تحصيلي و کسب شهرت، نمونه هايي از اين اهداف به شمار مي روند.با اين وجود، آنچه باعث مي شود هدف هاي انسان ها براي زندگي متفاوت باشد و افراد، هدفهاي مختلفي را براي زندگي خود برگزينند و راه هاي گوناگوني را براي رسيدن به اين اهداف را در پيش گيرند، سطح شناخت و نوع بينش آنها به زندگي است.همچنان که نمي توان از يک آدم معمولي اما با سطح درآمد پايين انتظار داشت که از خير ثروت بگذرد، تلاش براي قانع کردن يک عالم که به کار اقتصادي روي آورد و از فعاليت علمي خود فاصله بگيرد بي ثمر خواهد ماند.