ساختاری که بیننده را به باور می‌رساند
حرکت بر مدار واقعیات
از لحاظ محتوا، نویسندگان این سریال تا حدود زیادی به واقعیت متعهد بوده و تحقیقات جامعی را در کتب تاریخی به عمل آورد‌ه‌اند؛ البته این کار مشکلی است، زیرا درباره کمتر شخصیتی در تاریخ اسلام به اندازه مختار ثقفی دروغ‌پردازی شده است؛ تاریخ‌نویسان مزدور اموی و زبیری از هیچ تهمت و افترایی به منتقم خون آل الله فروگذاری نکرد‌ه‌اند و تاریخ دوران وی سانسور شدیدی شده و مجعول است. تیم پژوهش این سریال کار بزرگی انجام داده و تا حد زیادی از چهره مختار ثقفی غبارروبی کرد‌ه‌است.
با این حال در این سریال نیز برخی جابه‌جایی وقایع تاریخی مشاهده می‌شود، مانند شهادت همسر مختار که قبل از شهادت مختار نمایش داده شد اما در واقع پس از شهادت مختار اتفاق افتاده است. گاهی نیز نقش برخی از شخصیت‌ها پررنگ‌تر از واقعیت تاریخی بود، در این زمینه می توان به شخصیتی مانند ابن‌حر اشاره کرد. مواردی نیز جعل تاریخی بود؛ مانند سخنرانی مختار در قسمت آخر یا از هوش رفتن ابراهیم مالک در انتهای سریال؛ اما این موارد نه تنها لطمه‌ای به داستان وارد نساخته، بلکه چهره دردمند مختار و معضلات وی و بی‌بصیرتی مردمان آن روزگار را بیش از پیش به مخاطب می‌نماید. موارد دیگری از جعل تاریخی نیز در جزییات سریال وجود داشت که بیشتر آنان توجیه سینمایی یا روایی داشتند. هیچ یک از موارد فوق، لطمه‌ای جدی به سیر کلی روایی و تاریخی داستان نمی‌زند به جز دو بخش از داستان که به نظر نگارنده قابل بررسی است و توجیهی قابل قبول از جانب سازندگان این سریال برایشان ارائه نشد.
گفتگوی مسلم بن عقیل با ابن زیاد
ابن زیاد: گمان دارید در خلافت حقی دارید که خلیفه را غاصب می‌خوانید؟
مسلم: گمان نیست، یقین است.
ابن زیاد: … این قول صریح و قاطع و محکم پیامبر است که فرمود کسی از من ارث نمی‌برد. همه صحابه دور و نزدیک پیامبر بر این حدیث نبوی متفق القولند؛ حضرات چون نمی‌توانند آشکارا با این حدیث بجنگند، خلیفه را دراز می‌کنند. که چه؟ که بدعت آورده.
مسلم: من نیز حدیث شریف نبوی را که نقل کردی، شنید‌ه‌ام. علویان داعیه ارث و میراث ندارند، در خلافت حقی دارند مثل همه مسلمین. خلافت شایسته صلحا و نیکان و مقربین و مومنین امت است؛ به خدا علی و اولادش مقرب‌ترین و با تقواترین مردمان امتند …»
دلایلی برای یک استناد
سایت رسمی مختارنامه پس از پخش قسمت هشتم این سریال توضیح ذیل را منتشر کرد:
«طرح چنین حدیثی در سریال مختارنامه برای بسیاری از مخاطبان این تصور را ایجاد کرده که سریال مختارنامه این حدیث را تایید کرده حال آنکه طبق تحقیقات کارگردان و گروه پژوهش سریال، این حدیث «ساختگی» است و هیچ سندیت و اعتباری ندارد و عبیدالله نیز در جهت سیاست های مکارانه خود و در جمع بزرگان کوفه تلاش می کند تا با طرح این نکته جعلی، از آن بهره برداری خاص خود را بکند. در این سریال نیز مسلم پس از شنیدن این حدیث آن را تایید نکرده و فقط گفته من این حدیث را شنیده ام. بنابراین چنین اظهار نظری از سوی مسلم، هیچ نشانه ای مبنی بر تایید این حدیث جعلی از سوی سریال مطرح نمی کند.»
این توضیح نشان می‌دهد که گروه پژوهش سریال از ساختگی بودن این حدیث اطلاع داشته‌اند. با این اوصاف، چرا در فیلم‌نامه این حدیث جعلی “حدیث شریف نبوی” نامیده شده است؟ و توضیح در سایت چه دردی را دوا می‌کند؟ آیا بیشتر خانواده‌‌های ایرانی که این سریال را دید‌ه‌اند به سایت مراجعه می‌کنند تا متوجه شوند که این حدیث جعلی است و مسلم آن را نپذیرفته است؟
مرگی که دیده نشد!
اگر این توجیه را پذیریم باید از ایشان بپرسیم که آیا این حس فقط در مورد ابن زیاد صحت دارد یا عمر بن سعد و حرمله هم شامل این گزاره می‌شوند؟ در کتب تاریخی معتبر، عمر سعد در رختخواب توسط بن کامل کشته می‌شود اما در سریال وی مردانه مبارزه می‌کند و چندین نفر از شرطه‌‌ها را می‌کشد و بعد کشته می‌شود. حرمله نیز در یک نبرد پهلوان‌مآبانه با مختار کشته می‌شود که این هم یک جعل تاریخی غیرقابل قبول است. در واقع حرمله دستگیر می‌شود و ذلیلانه نزد مختار آورده می‌شود و درنهایت به‌دستور مختار پس از قطع دست و پایش به آتش افکنده می‌شود (و بدین سان نفرین سید ساجدین در موردش تحقق می‌یابد.) برای نگارنده نه جعل تاریخی در مورد جنگیدن و مبارزه حرمله و عمرسعد توجیهی دارد و نه نمایش ندادن از وسط دو نیم شدن ابن زیاد در جنگ با ابراهیم مالک.
شاهکاری که نقد می‌طلبد
منبع:پایگاه رصد
سلامی دوباره 